Mapa hałasu – mapa akustyczna

Czym jest hałas?

Przez hałas rozumiemy najczęściej zbyt głośne dźwięki wydawane przez określone urządzenia, maszyny czy środki transportu drogowego w określonym miejscu i czasie. Dźwięki te są odbierane, jako bezcelowe, uciążliwe, dokuczliwe i przykre. W dłuższym okresie czasu zbyt głośne dźwięki stają się wręcz szkodliwe dla organizmu człowieka.

Zobacz naszą nowoczesną Mapę Geoportal360

Międzynarodowa Organizacja Pracy określa hałas jako:

„każdy dźwięk, który może doprowadzić do utraty słuchu albo być szkodliwy dla zdrowia lub niebezpieczny z innych względów”.

W polskim prawodawstwie definicję hałasu określa Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. W myśl Art. 3, ust. 5 wymienionej ustawy, przez hałas należy rozumieć dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz.

Hałas jest jednym z najuciążliwszych elementów środowiska człowieka. Długotrwałe przebywanie w hałasie powoduje rozdrażnienie, wzrost napięcia nerwowego, co z kolei przekłada się na rozwój chorób krążenia, a w skrajnych przypadkach może dochodzić nawet do śmierci.

Dźwięk, hałas jest jednym z wielu elementów środowiska, przy czym może on być traktowany jako odgłos naturalny bądź nienaturalny. Naturalnym odgłosem w środowisku są np. grzmoty, szum morza, szelest liści czy szum wiatru. Wszystkie inne odgłosy pochodzące np. od pracujących maszyn, ruchu samochodów, tramwajów, kolei, startujących i lądujących samolotów są odgłosami nienaturalnymi i jako takie mogą zakłócać równowagę klimatu akustycznego środowiska.

Tak więc to, w jakim klimacie akustycznym przebywamy na co dzień ma ogromny wpływ na nasze nie tylko codzienne samopoczucie, ale również na nasze życie.

Dopuszczalne poziomy hałasu – polskie normy

Dopuszczalne poziomy hałasu określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku – LINK.

Dopuszczalne poziomy hałasu określone wskaźnikami hałasu LDWN, LN, LAeq D i LAeq N zostały zróżnicowane dla następujących rodzajów terenów przeznaczonych:

1. pod zabudowę mieszkaniową,
2. pod szpitale i domy opieki społecznej,
3. pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
4. na cele uzdrowiskowe,
5. na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
6. na cele mieszkaniowo-usługowe.

Dopuszczalne poziomy hałasu określone w Rozporządzeniu uwzględniają także rodzaj obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu oraz okresy (pory dnia), do których odnoszą się poziomy hałasu, jako czas odniesienia.

„Wartość wskaźnika LDWN jest to średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6.00 do godz. 18.00), pory wieczoru (od godz. 18.00 do godz. 22.00) oraz pory nocy (od godz. 22.00 do godz. 6.00)”.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, gminy w trakcie tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jak i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, są zobowiązane do zapewnienia warunków utrzymania równowagi przyrodniczej i racjonalnej gospodarki zasobami środowiska m.in. poprzez uwzględnianie w tych działaniach potrzeb z zakresu ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi.

W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu uwzględnia się w szczególności ograniczenia wynikające z wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracją.

Poziom hałasu szkodliwy dla człowieka:

• natężenie dźwięku między 35-70 dB – negatywny wpływ na układ nerwowy, zmęczenie, rozdrażnienie, obniżona wydajność pracy,
• natężenie dźwięku powyżej 85 dB – uszkodzenie słuchu, zaburzenie układu nerwowego, układu krążenia, zmysłu równowagi,
• natężenie dźwięku 130-150 dB – mogą wystąpić drgania niektórych organów wewnętrznych powodujących trwałe schorzenia (choroba wibracyjna zwana chorobą „zimnych rąk”),
• natężenie dźwięku powyżej 150 dB i przebywanie w tym hałasie, przez co najmniej 5 minut powoduje mdłości, zaburzenia równowagi, paraliż funkcjonowania organizmu.

Ochrona przed hałasem

W myśl obowiązujących przepisów prawa ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska poprzez:

1. utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie,
2. zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

Wskaźnikiem hałasu jest określony poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB).

Wskaźniki hałasu mają zastosowanie do:

1. prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do sporządzania map akustycznych (Art. 118, ust. 1),
2. opracowywania programów ochrony środowiska przed hałasem (Art. 119).

Mapa akustyczna – w jakim celu powstaje

Mapa akustyczna jest podstawowym źródłem danych wykorzystywanych dla celów:

• informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem,
• opracowania danych dla państwowego monitoringu środowiska,
• tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed hałasem.

Mapa akustyczna jest opracowana na kopii mapy przeglądowej pochodzącej ze zbiorów Państwowego Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego.

Jakie dane przedstawia mapa akustyczna?

Mapy akustyczne, ze względu na ich wykorzystywanie do opracowania danych dla państwowego monitoringu Środowiska, zawierają:

1. część opisową, w której skład wchodzą:
   

• informacje wprowadzające,
• wynikowe zestawienia tabelaryczne, wykresy i inny materiał ilustracyjny, w tym dokumentacja fotograficzna,
• podsumowanie i wnioski,

2. część graficzną, na którą składają się różnego rodzaju mapy akustyczne (mapa emisyjna, imisyjna, wrażliwości hałasowej określonych w m.p.z.p.).

Informacje wprowadzające w części opisowej do mapy akustycznej zawierają w szczególności:

1. dane identyfikacyjne jednostki odpowiedzialnej za realizację mapy i podmiotu wykonującego mapę: nazwę, adres, kontakt;
   

2. charakterystykę obszaru podlegającego ocenie, w tym:

• ogólny opis terenu objętego mapą, z podstawowymi danymi statystycznymi (położenie, powierzchnia, liczba mieszkańców i inne), ilustrowany materiałem fotograficznym,
• identyfikację i charakterystykę źródeł hałasu obejmującą charakterystykę opisową, parametry funkcjonalne, kody krajowe i międzynarodowe dróg i ich odcinków, linii kolejowych i ich odcinków oraz lotnisk i ładowisk,
• uwarunkowania akustyczne wynikające z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i innych dokumentów prawa miejscowego, a także z pozostałych dokumentów planistycznych, w tym opracowań ekofizjograficznych,
• identyfikacji obszarów miejskich, wiejskich oraz informacje o sposobach użytkowania gruntów;

3. charakterystykę systemów danych przestrzennych i narzędzi do ich stosowania, a w tym:

• nazw systemów,
• oprogramowanie, formaty plików,
• skalę, dokładności w metrach,
• procent powierzchni analizowanego obszaru objętego tymi systemami,
• datę ostatniej aktualizacji;

4. podstawowe metody wykorzystane do opracowania mapy akustycznej, w tym:

• nazwy metod referencyjnych lub szczegółowa charakterystyk metod, o ile zastosowano metody inne niż referencyjne.

Przeczytaj: Mapa z numerami i granicami działek

Jak wygląda mapa akustyczna?

Zgodnie z wytycznymi Dyrektywy unijnej 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, mapa akustyczna obszaru powinna być tworzona w formie cyfrowej w oparciu o dane geoprzestrzenne jednoznacznie powiązane ze współrzędnymi geograficznymi pomiędzy krajami członkowskimi.

Należy zmierzać do tego, aby mapy akustyczne opracowywane były w formatach zgodnych ze standardami wymiany danych tj. według wytycznych technicznych – Głównego Geodety Kraju dotyczących TBD – Topograficznych Baz Danych.

Opracowania tekstowe i graficzne map akustycznych dla badanego obszaru, np. aglomeracji, sporządza się w formie warstwy mapy numerycznej oddzielnie dla hałasu pochodzącego:

• od komunikacji samochodowej (hałas drogowy, uliczny),
• od komunikacji szynowej (pociągi, tramwaje),
• od komunikacji lotniczej (hałas samolotów w otoczeniu portów lotniczych, lądowisk itp.),
• od działalności o charakterze przemysłowym (zakłady przemysłowe i hałaśliwe obiekty usługowe).

Dla każdego rodzaju hałasu wykonuje się warstwę mapy numerycznej z zastosowaniem jednego ze wskaźników oceny hałasu: poziomu dzienno – wieczorno – nocnego LDWN oraz poziomu długookresowego nocnego LN.

Określa się, że dla aglomeracji w obszarze których występują wszystkie rodzaje hałasu minimalna ilość warstw mapy numerycznej wynosi 14.

Od dnia 30 czerwca 2012 r., a w miarę możliwości technicznych – przed tym terminem, sposób prezentacji internetowych map akustycznych powinien umożliwiać trójwymiarowe zobrazowanie, przeglądanie ruchomych klipów oraz powiększanie obrazu w zależności od wybranego punktu, a po powiększeniu, w wybranym punkcie umożliwić wyświetlenie planu zabudowy oraz wartości poziomów dźwięku na elewacji wybranego budynku, na żądanej wysokości, w skali nie większej niż 1:1 000.

Dane zebrane przez wykonawców map akustycznych przesyłane są do organów przekazujących te dane do komisji Europejskiej.

W Polsce organem właściwym do przekazywania danych zebranych w wyniku mapowania akustycznego jest Minister Środowiska. Odpowiedzialnym za przygotowanie zbioru danych jest Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.

Przykład mapy akustycznej

Z dotychczas opracowanych map akustycznych aglomeracji na uwagę zasługuje mapa akustyczna Miasta Gdańsk – LINK DO MAPY.

Zakres danych części graficznej mapy akustycznej Miasta Gdańsk obejmuje mapy opracowane osobno dla każdego rodzaju źródła hałasu oraz osobno dla stosowanych wskaźników oceny LDWN, LN, określonych na wysokości 4 m, a w szczególności:

1. mapę emisyjną,
2. mapę imisyjną w postaci linii równego poziomu dźwięku lub obszarów oznaczonych kolorem;
3. mapę wrażliwości hałasowej obszarów;
4. mapę terenów zagrożonych hałasem, ujmującą przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku w przedziałach przekroczeń: a) 0-5 dB, b) 5-10 dB, c) 10-15 dB, d) 15-20 dB, 241 e) powyżej 20 dB;
5. mapę pokazującą liczbę osób eksponowanych na hałas, stanowiącą wynik nałożenia informacji z mapy imisyjnej oraz rozkładu liczby osób mieszkających na obszarach w przedziałach poziomów określonych w pkt. 4 ppkt. 1 lub w pkt. 4 ppkt. 3;
6. kolorystyka obszarów w poszczególnych przedziałach poziomów dźwięku powinna być zgodna z wymaganiami normy PN-ISO 1996-2:1999.

Zakres informacji zawarty na poszczególnych warstwach mapy akustycznej został opracowany w szczególności dla potrzeb:

• Programów Ochrony Środowiska przed hałasem,
• informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem.

Mapy akustyczne budowane dla potrzeb informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska hałasem zawierają w swej treści mapy:

1. emisyjne;
2. wrażliwości hałasowej obszarów;
3. mapa terenów zagrożonych hałasem, ujmującą przekroczenia dopuszczalnych poziomów dźwięku w przedziałach:
   a) brak przekroczenia poziomu dopuszczalnego – obszar oznaczany kolorem zielonym,
   b) 0-10 dB – obszar oznaczany kolorem żółto-pomarańczowym,
   c) powyżej 10-20 dB – obszar oznaczany kolorem czerwonym,
   d) powyżej 20 dB – obszar oznaczany kolorem ciemnobrunatnym;
4. mapa imisyjna zawierającą linie równego poziomu dźwięku lub rozróżnione kolorem obszary w przedziałach:
   a) dla poziomu LDWN: – 55-60 dB, – powyżej 60-65 dB, 245 – powyżej 65-70 dB, – powyżej 70-75 dB, – powyżej 75 dB,
   b) dla poziomu LN: – 50-55 dB, – powyżej 55-60 dB, – powyżej 60-65 dB, – powyżej 65-70 dB, – powyżej 70 dB.

Na mapie imisyjnej poszczególne, wyżej określone obszary oznaczane są kolorem zgodnie z wymaganiami normy PN-ISO 1996-2:1999.

Na mapach akustycznych wykorzystywanych do informowania społeczeństwa o zagrożeniach hałasem, zbudowanych dla miasta Gdańska, wniesiono nazwy ulic i znaki kartograficzne oznaczające ogólnie znane budynki użyteczności publicznej.

Prezentowane mapy akustyczne w przeglądarce internetowej posiadają skalę zgodną z wytycznymi w sprawie sporządzania map akustycznych:

1. dla mapy imisyjnej – skala 1:10 000,
2. dla mapy wrażliwości hałasowej obszarów – skala 1:25 000.

Podstawa prawna sporządzania mapy akustycznej

Podstawę prawną konieczności opracowania mapy akustycznej stanowi Dyrektywa unijna 2002/49/WE przetransportowana do przepisów Ustawy z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska.

Dyrektywa unijna stanowi, aby mapy akustyczne były aktualizowane co 5 lat. Nie znaczy to, że co 5 lat mają być opracowane nowe mapy akustyczne.

Wymóg sporządzenia mapy akustycznej został wprowadzony Ustawą z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska. Zgodnie z przepisami tej ustawy (art. 117 ust. 2 pkt. 1) za sporządzenie mapy akustycznej dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy mieszkańców odpowiedzialnym jest starosta.

Natomiast Art. 117 ust. 2 pkt. 2 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo ochrony środowiska nakłada obowiązek wykonania map akustycznych dla terenów poza aglomeracjami, o których mowa w art. 179 ust. 1 Prawo ochrony środowiska.

Zarządzający drogą, linią kolejową lub portem wykonuje mapę akustyczną dla odcinków dróg, po których przejeżdża ponad 3.000.000 pojazdów rocznie oraz dla odcinków linii kolejowych, po których przejeżdża ponad 30.000 pociągów rocznie.

Ponadto mapa akustyczna jest wykonywana dla lotniska cywilnego, na którym ma miejsce ponad 50.000 operacji (startów lub lądowań) statków powietrznych rocznie, z wyłączeniem lotów szkolnych wykonywanych przy użyciu samolotów o masie startowej poniżej 5.700 kg.

Przeczytaj: Mapa własności gruntów (działek ewidencyjnych)

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
3. Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r.
4. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji.
5. Konwencja Nr 148 dotycząca ochrony pracowników przed zagrożeniami zawodowymi w miejscach pracy z 20 czerwca 1977 r.
6. Wytyczne do sporządzania map akustycznych – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy.
7. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływania akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzenie map akustycznych oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami.

Foto: Pixabay.com