Działka leśna – czy można na niej budować?

Zapewne każdy, kto zamierza wybudować dom, chciałby, aby był on posadowiony w lesie w otoczeniu dorodnych drzew i krzewów z dala od tętniącego życiem miasta czy wsi. Czy istnieje możliwość uzyskania pozwolenia na budowę na gruncie leśnym i jakie trudności trzeba pokonać, aby wybudować dom bądź inny obiekt na działce leśnej? O tym można się dowiedzieć z poniższego artykułu.

Zobacz naszą nowoczesną Mapę Geoportal360

Definicja działki leśnej

Definicję lasu określa ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach. W rozumieniu ustawy, lasem jest grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym. Grunt ten może być przejściowo pozbawiony wymienionej roślinności, np. na skutek planowanej gospodarki leśnej (zręby) bądź pozbawiony roślinności w wyniku zdarzeń losowych takich np. jak pożary czy powodzie w czasie, których bardzo często woda utrzymuje się na danej powierzchni przez dłuższy czas powodując zamieranie drzew.

Lasem w rozumieniu ustawy o lasach jest także grunt niezalesiony przeznaczony do produkcji leśnej lub stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo wpisany do rejestru zabytków.

Lasem jest również grunt związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej:

• budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych,
• linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi,
• szkółki leśne, miejsca składowania drewna,
• parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Definicja lasu ujęta w ustawie o lasach określa lasy będące w posiadaniu Skarbu Państwa, jak i lasy będące w posiadaniu innych właścicieli, przy czym przepisy ustawy o lasach stosowane są do wszystkich lasów bez względu na formę ich własności.

Wszystkie grunty leśne niezależnie od własności podlegają ochronie. Kwestię ochrony gruntów leśnych (zarówno tych będących własnością Skarbu Państwa, jak i lasów prywatnych oraz należących do innych podmiotów) reguluje ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (u.o.g.r.i.l).

W myśl przepisów tej ustawy ochrona gruntów leśnych polega m.in. na ograniczaniu przeznaczania lasów na cele nieleśne lub nierolnicze.

Przez określenie „przeznaczenie gruntów na cele nierolnicze lub nieleśne” należy rozumieć ustalenie innego niż leśny sposobu użytkowania gruntów leśnych. Tak jednoznaczne stwierdzenie uniemożliwia posadowienie na gruntach leśnych budynków i budowli poza wskazanymi w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

Co można wybudować na działce leśnej?

W myśl ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych w lasach mogą być wznoszone budynki i budowle służące gospodarce leśnej, obronności lub bezpieczeństwa państwa, oznakowaniu nawigacyjnemu, geodezyjnemu, ochronie zdrowia oraz urządzenia służące turystyce.

W przypadkach uzasadnionych ważnymi względami społecznymi i brakiem innych gruntów lasy ochronne mogą być przeznaczone na inne cele, niż określone, wyżej po uzyskaniu zgody właściwego organu, tj.:

• dla gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa – od Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa lub upoważnionej przez niego osoby,
• dla pozostałych gruntów leśnych – od marszałka województwa wyrażanej po uzyskaniu opinii izby rolniczej.

Zatem w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych nie ma nawet wzmianki o tym, że w lasach przeciętny „Kowalski” może wybudować dom mieszkalny i cieszyć się z jego lokalizacji.

Przeczytaj: Działka rekreacyjna – czym jest i co można na niej wybudować?

Jak przekształcić działkę leśną na budowlaną?

Budowa obiektów niezwiązanych z gospodarką leśną na działce leśnej, a więc również budynków mieszkalnych, może być teoretycznie możliwa tylko wówczas, gdy grunt leśny zostanie przeznaczony na cele nierolnicze i nieleśne w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a następnie wyłączony z produkcji leśnej.

Postępowanie w kierunku „odlesienia” gruntu leśnego jest trudne oraz czasochłonne i nie zawsze kończy się powodzeniem.

Procedura zmiany przeznaczenia gruntów jest ujęta w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

Przeznaczenie gruntów leśnych na cele nieleśne w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego wiąże się z koniecznością uruchomienia przez właściwy organ (samorząd terytorialny) uchwały o zmianie przeznaczenia gruntu leśnego.

Aby mogło to nastąpić, osoba zainteresowana budową domu na gruncie leśnym, powinna złożyć w gminie stosowny wniosek, a wójt, burmistrz, prezydent miasta musi uzyskać zgodę ministra właściwego do spraw środowiska (w przypadku lasów będących własnością Skarbu Państwa) lub marszałka województwa (w przypadku gruntów leśnych będących własnością np. osób fizycznych) na zmianę przeznaczenia gruntu leśnego na nierolniczy i nieleśny w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Do wniosku kierowanego do ministra środowiska wójt zobowiązany jest dołączyć opinię dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, a w przypadku parków narodowych opinię dyrektora parku (art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych).

Zmiana przeznaczenia gruntów leśnych na cele nierolnicze i nieleśne w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, pozwala inwestorowi na złożenie wniosku o wyłączenie gruntów z produkcji leśnej:

• w przypadku lasów będących własnością Skarbu Państwa wniosek o wyłączenie gruntów leśnych z produkcji leśnej należy złożyć do dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych (rdLP),
• w przypadku lasów innych własności do marszałka województwa.

Jeżeli procedura zmiany przeznaczenia gruntu leśnego na grunt nieleśny w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zakończy się sukcesem to właściciel gruntu musi liczyć się z tym, że na etapie późniejszym zostaną mu naliczone płatności za wyłączenie gruntów z produkcji leśnej oraz jednorazowe odszkodowanie za dokonanie przedwczesnego wyrębu drzewostanu.

Wyłączenia gruntów z produkcji leśnej dokonuje dyrektor rdLP.

Wnioskodawca – inwestor powinien posiadać do gruntów tytuł prawny w uzyskaniu zezwolenia na wyłączenie gruntów z produkcji.

Tytuł prawny może wynikać z prawa własności (lasy prywatne), posiadania samoistnego, zgody właściciela gruntów na wyłączenie gruntów leśnych w produkcji (umowa zarządu, użytkowania, służebności przesyłu lub innej umowie nienazwanej.

Inwestor – wnioskodawca występując do dyrektora rdLP z wnioskiem o wyłączenie gruntów z produkcji leśnej powinien do tego wniosku dołączyć:

• dokument potwierdzający tytuł prawny do gruntu,
• wypis z wyrysem działki z aktualnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu miejscowego decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
• wypis z rejestru gruntów oraz wyrys z mapy ewidencyjnej gruntów, wydany nie wcześniej niż 3 miesiące przed złożeniem wniosku,
• opis taksacyjny gruntu z planu urządzenia lasu lub inwentaryzacji stanu lasu wraz z informacją o uznaniu lasu za las ochronny,
• projekt zagospodarowania działki sporządzony na aktualnej mapie do celów projektowych w skali 1:1000,
• decyzję określającą kierunek rekultywacji w przypadku wniosku o nietrwałym wyłączeniu gruntów z produkcji leśnej.

Dyrektor rdLP po rozpatrzeniu złożonego wniosku wydaje decyzję, w której:

• ustala należności,
• opłaty roczne,
• a w razie dokonania przedwczesnego wyrębu drzewostanu, dyrektor ustala jednorazowe odszkodowanie, które przekazuje inwestorowi odrębną decyzją po dokonaniu faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji (art. 12 ust.1 dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych).

Szczegółowe informacje odnośnie ustalenia należności, opłaty rocznej oraz jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu regulują ustawy: o lasach, o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu.

Przeczytaj: Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – jak go uzyskać?

Czy każda działka leśna jest lasem?

Grunty leśne, podobnie jak inne nieruchomości gruntowe, podlegają ewidencji, z tym jednak że ewidencję gruntów i budynków, w części dotyczącej lasów, prowadzi się z uwzględnieniem przepisów o lasach (art. Art. 20. 3a ustawy Prawo geodezyjne).

Zgodnie z przepisami o gospodarce leśnej, grunty leśne opisuje się jako oddziały, w skład których wchodzą wydzielenia, którym nadaje się numerację od 1 do n. Każdemu oddziałowi i wydzieleniu leśnemu odpowiada numer działki ewidencyjnej zgodny z numeracją ujętą w operatach ewidencyjnych prowadzonych przez starostę danego obszaru.

Numer działki przybiera postać liczby naturalnej (1, 2, 3, 4, 5 itd.) i jest niepowtarzalny w danym obrębie ewidencyjnym. Nie zawsze jest tak, że numerowi wydzielenia przyporządkowany jest ten sam numer działki. Np. wydzieleniu o numerze „x „może być przyporządkowany numer ewidencyjny „y”.

W ewidencji gruntów i budynków (w operatach ewidencyjnych) oraz na mapach ewidencyjnych grunty leśne (zalesione, przejściowo pozbawione roślinności) oraz grunty związane z gospodarką leśną (urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne, itd.), oznaczone są symbolem „Ls”.

W przestrzeni może zaistnieć sytuacja, że dany grunt na skutek naturalnego odnowienia jest porośnięty drzewami i krzewami i na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że grunt ten jest na pewno lasem. Jednakże, po sprawdzeniu opisu działki w ewidencji gruntów i budynków okazuje się, że działka stanowi grunt rolny bądź nieużytek, a jej obecny stan wynika z braku właściwego użytkowania. Dodatkowo działka w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jest przeznaczona na cele inne niż rolnicze i leśne.

Właściciel takiej działki, aby móc posadowić na niej dom musi uzyskać pozwolenie na budowę. Wcześniej jednak powinien uporządkować teren i usunąć przeszkadzające w budowie drzewa i krzewy, pamiętając o konieczności zgłoszenia zamiaru wycinki drzew w gminie na obszarze, której posadowiona jest działka.

W przypadku wycinki niektórych drzew ich usunięcie wymaga wniesienia stosownej opłaty. Wysokość stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew w zależności od obwodu pnia, oraz stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków krzewów w zależności od powierzchni krzewu albo krzewów rosnących w skupisku określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 lipca 2017 r. w sprawie wysokości stawek opłat za usunięcie drzew i krzewów.

Natomiast, jeżeli dla działki nie opracowano miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i w ewidencji gruntów i budynków działki jest oznaczona symbolem innym aniżeli ”Ls”, to wybudowanie domu na takiej działce może nastąpić po uzyskaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu po spełnieniu przez działkę takich warunków jak:

• działka musi mieć dostęp do drogi,
• sąsiadować z działką już zabudowaną.

W niektórych przypadkach, aby wybudować dom na działce rolnej, należy uzyskać decyzję wyłączającą grunty rolne z produkcji.

Użytki rolne wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego klasy IV, V i VI nie wymagają uzyskania decyzji o wyłączeniu gruntów z produkcji.

Szczegółowe informacje z zakresie wyłączenia gruntów z produkcji rolnej określa ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Dowiedz się więcej z naszego artykułu: Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze i nieleśne.

Kto może zostać właścicielem działki leśnej?

Właścicielem działki leśnej może zostać każdy, kto dokona zalesienia własnych gruntów rolnych bądź nieużytków zgodnie z planem zalesienia sporządzonym przez przedstawiciela lasów państwowych i uzyska w stosownym terminie decyzję starosty o stwierdzeniu prowadzenia przez właściciela gruntu uprawy leśnej.

Zazwyczaj starosta wydaje decyzję o zmianie klasyfikacji gruntu rolnego na grunt leśny po uzyskaniu pozytywnej oceny uprawy leśnej założonej na gruncie rolnym. Następuje to po 5 latach od założenia uprawy – posadzenia uprawy leśnej.

Właścicielem lasu można też zostać nabywając działkę leśną od osoby fizycznej. Nabycie to może nastąpić tylko wówczas, gdy uprawniony – Skarb Państwa reprezentowany przez Lasy Państwowe, któremu przysługuje prawo pierwokupu, nie skorzysta z tego prawa i złoży stosowne oświadczenie o rezygnacji z zakupu określonej działki leśnej.

W praktyce, sprzedający nieruchomość leśną zawiera przed notariuszem z kupującym umowę warunkową. Notariusz, który sporządził umowę warunkową na sprzedaż gruntu leśnego, ma obowiązek poinformowania o tym fakcie nadleśnictwa, w obszarze którego zasięgu znajduje się sprzedawana działka. Nadleśnictwo, które otrzyma informację o mającej nastąpić transakcji kupna-sprzedaży lasu, ma 30 dni na wydanie decyzji o tym czy skorzysta ze swojego prawa pierwokupu czy też nie. Dopiero gdy notariusz otrzyma od nadleśnictwa informację o odstąpieniu od nabycia działki leśnej bądź nadleśnictwo nie udzieli żadnej informacji w określonym terminie, strony umowy mogą podpisać umowę sprzedaży.

Jeżeli jednak nadleśnictwo będzie zainteresowane nabyciem działki leśnej i zechce skorzystać ze swojego prawa pierwokupu, wówczas zajmuje miejsce dotychczasowego nabywcy i ma prawo podpisać umowę ze sprzedającym.

Co ważne! W przypadku skorzystania przez Lasy Państwowe z prawa pierwokupu sprzedający nie może odstąpić od umowy.

Prawo pierwokupu przysługuje również w przypadku gruntu:

• przeznaczonego do zalesienia określonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
  lub
• lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa oraz lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa,
• lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha, niestanowiących własności Skarbu Państwa, dla których zadania z zakresu gospodarki leśnej określa decyzja starosty wydana na podstawie inwentaryzacji stanu lasów.

Reasumując, należy stwierdzić, że w świetle obowiązującego prawa przeznaczenie gruntów leśnych pod budowę domu jest niemożliwe. Lasy oraz grunty leśne stanowią bowiem dobro, z którego należy racjonalnie korzystać. Pozytywny wpływ lasu na człowieka i środowisko jest bezsprzeczny i udowodniony.

Uszczuplanie powierzchni leśnej na przedsięwzięcia niezwiązane z potrzebami gospodarki leśnej (oraz wymienionymi w ustawie potrzebami Państwa) byłoby nierozsądne i sprzeczne z wyznaczonym celem, jakim jest powiększanie zasobów leśnych, ich ochrona oraz racjonalne gospodarowanie.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, Art. 3.
2. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
3. Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne.

Foto: Pexels.com