Scalanie i wymiana gruntów

Grunty podlegające scaleniu

Scalanie gruntów ma na celu stworzenie korzystniejszych warunków gospodarowania poprzez racjonalne ukształtowanie ładu przestrzennego gruntów rolnych i leśnych. Istotą procesu scaleniowego gruntów rolnych i leśnych jest również dostosowanie granic nieruchomości do systemu urządzeń melioracji wodnych, dróg oraz rzeźby terenu.

W postępowaniu scaleniowym bywa, że nie zawsze właściciele nieruchomości gruntowych na tym procesie zyskują. Zdarza się, że w wyniku scalenia i podziału niektóre działki tracą na wartości. Nie da się, bowiem tak przeprowadzić postępowania scaleniowego, aby wszyscy uczestnicy byli zadowoleni. Jednakże zmniejszenie lub zwiększenie wartości nieruchomości musi się mieścić w granicach określonych przez przepisy (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego Sygn. akt: II OSK 2881/14).

Zobacz naszą nowoczesną Mapę Geoportal360

Proces scalania i wymiany gruntów

Sam proces scalenia nieruchomości reguluje Ustawa ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów.

Obszar scalenia obejmuje najczęściej grunty położone na terenie kilku bądź jednej wsi. Postępowanie scaleniowe przeprowadza i wykonuje starosta, jako zadanie z zakresu administracji rządowej.

Postępowanie scaleniowe może być wszczęte na wniosek większości właścicieli gospodarstw rolnych, położonych na projektowanym obszarze scalenia, lub na wniosek właścicieli gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego obszaru scalenia.

Przeczytaj: Jak podzielić działkę rolną?

Postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego

Wszczęcie postępowania scaleniowego lub wymiennego następuje w drodze postanowienia starosty. Postanowienie starosty o wszczęciu postępowania scaleniowego lub wymiennego w szczególności powinno zawierać:

1. określenie granic i powierzchni obszaru scalenia lub wymiany gruntów,
2. wykaz uczestników scalenia lub wymiany gruntów,
3. przewidywany termin zakończenia prac scaleniowych lub wymiennych.

Starosta rozpoczynając postępowanie scaleniowe zwołuje zebranie uczestników, na którym odczytuje postanowienie o wszczęciu postępowania scaleniowego.

Postanowienie o wszczęciu postępowania wywiesza się również na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenie są położone grunty będące przedmiotem scalenia.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów

Projekt scalenia lub wymiany gruntów zatwierdza, w drodze decyzji, starosta.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów, poza wymogami określonymi w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego, powinna określać:

1. obszar scalenia lub wymiany gruntów,
2. terminy i zasady objęcia w posiadanie gruntów wydzielonych w wyniku scalenia lub wymiany oraz sposoby rozliczeń,
3. przebieg granic nieruchomości w wypadkach, o których mowa w ustawie – Prawo geodezyjne i kartograficzne, Art. 28. 1.

Decyzję o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów podaje się do wiadomości przez jej odczytanie na zebraniu uczestników scalenia, a ponadto przez jej wywieszenie na okres 14 dni w lokalach urzędów gmin, na których terenie są położone scalane grunty, oraz na tablicach ogłoszeń we wsiach wchodzących w obszar scalenia.

Z chwilą upływu 14 dni, decyzję o zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów uważa się za doręczoną wszystkim uczestnikom scalenia.

Natomiast decyzję o zatwierdzeniu projektu wymiany gruntów doręcza się uczestnikom wymiany na piśmie.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów stanowi tytuł do ujawnienia nowego stanu prawnego w księgach wieczystych, jak również jest podstawą do wprowadzenia uczestników scalenia w posiadanie wydzielonych im gruntów.

Decyzja o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów nie narusza praw osób trzecich do gruntów wydzielonych w zamian za grunty posiadane przed scaleniem lub wymianą.

Wszelkie obciążenia wpisane do ksiąg wieczystych przenoszone są z gruntów poddanych scaleniu lub wymianie na grunty wydzielone w wyniku scalenia lub wymiany.

Osoby, których nieruchomości gruntowe były przedmiotem scalenia i wymiany wchodzą w posiadanie nowych gruntów w dniu zebrania zwołanego przez starostę. Data zebrania stanowi datę wejścia w posiadanie nowowydzielonych gruntów przez uczestników scalenia.

Projekt scalenia gruntów może być zatwierdzony, jeżeli po jego okazaniu większość uczestników scalania nie zgłosiła do niego zastrzeżeń.

Projekt wymiany gruntów może być zatwierdzony, jeżeli po jego okazaniu, wszyscy uczestnicy wymiany przyjęli go bez zastrzeżeń.

Grunty lub dopłaty pieniężne przysługujące uczestnikom scalenia lub wymiany gruntów

Wszyscy uczestnicy postępowania scaleniowo – wymiennego w zamian za grunty dotychczas posiadane otrzymują grunty o równej wartości szacunkowej, przy czym za równą wartość szacunkową rozumie się taką nieruchomość, której wartość nie przekracza 3% różnicy dotychczas posiadanej nieruchomości.

W przypadku, gdy z różnych przyczyn technicznych nie da się wydzielić gruntów o równej wartości stosowane są dopłaty pieniężne.

W zamian za objęte scaleniem i wymianą lasy, grunty leśne, sady, ogrody i inne użytki specjalistyczne, wydziela się możliwie użytki tego samego rodzaju i tej samej jakości. Jeżeli nie jest to możliwe, to wydziela się inne użytki i stosuje się dopłaty pieniężne.

Przy zachowaniu wartości gruntów sprzed scalenia, bez zgody uczestnika scalenia, różnica powierzchni wydzielonych mu gruntów w stosunku do powierzchni gruntów objętych scaleniem nie może przekraczać:

1. 20% powierzchni gruntów objętych scaleniem,
2. 10% dotychczas posiadanych gruntów o szczególnie wysokiej przydatności rolniczej lub gruntów przeznaczonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze.

Przeczytaj również: Opłata adiacencka

Wydzielanie gruntów na cele użyteczności publicznej

Grunty niezbędne na cele miejscowej użyteczności publicznej, a w szczególności pod budowę ulic, dróg publicznych, a także pod urządzenia melioracji wodnych można za zgodą agencji wydzielać z gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP).

Jeśli na obszarze objętym scaleniem nie ma gruntów ZWRSP, wówczas grunty niezbędne do zaspokojenia potrzeb pod budowę ulic, dróg i urządzeń wodnych, wydziela się z gruntów należących do uczestników scalenia, a każdemu z nich zmniejsza się przysługujący mu obszar gruntów przeznaczonych na wymienione cele do wartości wszystkich scalanych gruntów.

Grunty wydzielone pod obiekty użyteczności publicznej – drogi, ulice, urządzenia melioracji wodnych przechodzą na własność gminy.

Finansowanie postępowania scaleniowego

Postępowanie scaleniowe finansowane jest z budżetu państwa. W finansowanie prac scaleniowo – wymiennych mogą być włączone publiczne środki wspólnotowe oraz inne środki publiczne, m.in. środki Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

W przypadku, gdy scalenie i wymiana gruntów przeprowadzane są w związku z budową autostrady, koszty postępowania scaleniowego ponosi Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów.

Foto: Picjumbo.com